tỳ giải

TỲ GIẢI

Còn gọi là xuyên tỳ giải, tắt giã, phấn tỳ giải. Tên khoa học Dioscorea lokoro Makino.
Thuộc họ Củ nâu Dioscoreaceae.
Tỳ giải (Rhizoma Dìoscoreae) là thân rễ phơi hay sấy khô của cây tỳ giải. 
Mô tả cây

Tỳ giải là một loại cây leo, sống lâu, có rễ phình thành củ to, mặt ngoài màu vàng nâu, trong có màu trắng vàng, chất cứng, vị đắng. Thân nhỏ, gầy. Lá mọc so le, hình trái tim, cuống lá dài, đầu nhọn, có 7 đến 9 hoặc 11 gân lớn. Lá kèm biến thành tua cuốn. Hoa đơn tính, khác gốc, màu xanh nhạt, mọc thành bông. Quả nhỏ, có dìa như cánh. Ra hoa vào mùa hạ và thu.
Phân bố, thu hái và chế biến
Hiện nay chưa thấy ở Việt Nam, tuy nhiên ta vẫn khai thác với tên tỳ giải một số cây thuộc họ Hành (Alliaceae) và họ Củ nâu (Dioscoreaceae) nhưng chưa xác định tên khoa học chắc chắn. Tỳ giải ta khai thác được dùng trong nước và xuất khẩu. Cây Dioscorea tokoro mọc ở các tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam V. V... là những tỉnh Trung Quốc giáp giới miển Bắc nước ta.
Tỳ giải khai thác quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa thu đông. Đào củ về, rửa sạch đất, phơi khô có khi thái thành từng miếng mỏng rồi mới phơi cho chóng khô.
Tác dụng

Tỳ giải vị đắng, tính bình, vào 2 kinh can và vị.

-Có tác dụng khử phong thấp, phân thanh khứ trọc.

-Dùng chữa bạch trọc, lưng, gối tê đau, mụn nhọt.

Đối tượng sử dụng

-Người bị đau lưng nhức mỏi, mụn nhọt

Cách dùng
Ngày dùng 12 đến 18g dưới dạng thuốc sắc.
Còn dùng để duốc cá, tán nhỏ, thả xuống nước, cá ăn phải sẽ nổi lên mặt nước.

Đơn thuốc có tỳ giải dùng trong nhân dân
-Chữa tiểu tiện đục mãn tính:tỳ giải, thạch xương bồ, ích trí nhân, ô dược, sinh cam thảo. Các vị bằng nhau, muối ăn 1g, nước 600ml. sắc còn 200ml chia 3 lần uống trước khi ăn; uống nóng chữa bệnh tiểu tiện đục, lâu không hết, mãn tính